W tym odcinku podcastu przyglądamy się jeszcze raz całościowo Nowej Hucie ze specyficznej perspektywy – perspektywy tych przestrzeni, które planowano, ale nigdy nie zrealizowano. W tym odcinku rozmawiamy o kolejnych dekadach. Jak wyglądałaby dzisiaj modernistyczna mapa Krakowa gdyby w obrębie dzisiejszego obszaru Nowej Huty powstały planowane osiedla mieszkaniowe, kampus uczelni, centrum administracyjne, obiekty kulturalne, nad którymi pracowały całe zespoły projektowe w latach 60. i 70.?

Nowa Huta miała stać się wzorcowym miastem socjalistycznym – swoistą reklamą tego, co może ludziom zaoferować system komunistyczny. Mieszkańcy bloku wschodniego mieli oglądać wszystkie te miasta zbudowane w swoich krajach po II wojnie światowej – czy był to Stalinstadt w NRD, czy Dimitrograd w Bułagrii, czy Sztálinváros na Węgrzech – i widzieć w nich nie tylko hołd dla Stalina czy architektoniczną emanację wprowadzonego siłą nowego ustroju. Te miasta miały pełnić rolę przestrzennych trailerów świetlanej socjalistycznej przyszłości.

Osiedle Krowodrza Górka (dawniej XXX lecia PRL) realizowane było w latach 1968-1976 według projektu urbanistycznego Mieczysława Turskiego oraz architektonicznego Jerzego i Marii Chronowskich, Stefana Golonki i Krystyny Różyskiej Tołłoczko.

W okresie międzywojennym w Krakowie powstało zaledwie kilka spółdzielczych osiedli mieszkaniowych w przeciwieństwie do Warszawy czy Łodzi. Osiedle Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej „Praca” to największe i najbardziej kompleksowe założenie tego typu w naszym mieście.

Czy Stany Zjednoczone są krajem blokowisk? Ten rodzaj zabudowy nie kojarzy się ze stereotypowym obrazem kraju podmiejskich domków z popularnych komedii. Ten rodzaj programu (mieszkania socjalne i komunalne) nie kojarzy się z wolnorynkowym mitem Ameryki.

W krajach po wschodniej stronie żelaznej kurtyny etapem poprzedzającym osiedla z wielkiej płyty był socrealizm. W tym odcinku zastanawiamy się, dlaczego kraje podporządkowane ZSRR musiały przejść przez socrealizm, zamiast od razu włączyć się w rywalizację z Zachodem na technologicznym polu budownictwa mieszkaniowego po II wojnie światowej.

Zainteresowanie architekturą byłego bloku wschodniego ma się dobrze – powstają niezliczone konta na Instagramie czy tiktoku, które wskazują na fascynację rzesz odbiorców architektonicznym dziedzictwem architektury socmodernistycznej. Tysiące fotografii przepływających przez feedy mediów społecznościowych tworzą wizualną mitologię – skoro Europa Wschodnia to musi być beton i bloki, masowe mieszkalnictwo, szare mrówkowce tonące w ponurej poświacie.

Na przestrzenne struktury współczesnych miast w głównym stopniu składa się wielorodzinna zabudowa mieszkaniowa, osiedla tworzą całe ogromne dzielnice. Bloki mieszkalne budowane w drugiej połowie XX wieku i późniejszych dekadach są tak wszechobecne, że prawie niedostrzegalne. Ale kiedy tak naprawdę miasto, jakie znamy stało się normą funkcjonowania miejskiej wspólnoty? Kto wymyślił bloki?

W najnowszym odcinku wracamy do Nowej Huty. Tym razem z czasów po stanie wojennym i z okresu rodzącego się w polskiej architekturze postmodernizmu. Niebiesko-różowe osiedle Centrum E zostało zrealizowane na osi socrealistycznego Placu Centralnego w Nowej Hucie wg projektu zespołu Romualda Loeglera.

Mistrzejowice to dawna podkrakowska wieś, która w latach 60. XX wieku przeżyła wielką metamorfozę
i została przekształcona w modernistyczny zespół mieszkaniowy dla ok. 50 tys. osób