Kraków – stolicę Generalnego Gubernatorstwa – hitlerowcy chcieli wykreować na wzorcowe miasto niemieckie. Elementem tego programu był masowy napływ niemieckiej ludności urzędniczej. Z myślą o nowych mieszkańcach w latach 1941–1943 stworzono w okolicy ul. Królewskiej (niem. Reichstrasse) dzielnicę „nur für Deutsche” (tylko dla Niemców).
Wybudowano kilkadziesiąt budynków według projektów zespołu architektów kierowanego przez Zbigniewa Kupca. Program funkcjonalny domów jest zgodny z propagowaną w III Rzeszy doktryną architektoniczną Licht und Luft (światło i powietrze). Solidnie wybudowane domy o funkcjonalnie rozplanowanych, jasnych mieszkaniach wpisują się w warstwie stylistycznej w koncepcję Heimatstilu, czyli stylu „ojczyźnianego” czerpiącego z tradycyjnego budownictwa niemieckiego. Ich wernakularny charakter, mający podkreślać „praniemieckość” Krakowa, jest widoczny w zastosowaniu na szeroką skalę wapienia pińczowskiego oraz we wprowadzaniu wykuszy, przypór i podcieni.
Domy przy ul. Królewskiej 17–39, z wewnętrznymi dziedzińcami i zielenią, są przykładem trwania tradycji miast ogrodów. Kamienice o numerach 14–18 mają okna klatki schodowej nawiązujące do modernistycznych okien w typie termometru, zamknięte jednak łukiem i obramowane kamienną listwą. Kamienne podcienie z szerokimi szkarpami znalazło się w części kamienicy nr 20. Przy ul. Konarskiego 43 wybudowano natomiast malowniczy dom o szerokich bramach przejazdowych zamkniętych łukami, małych oknach i ciekawym wykuszu.
Projekt pl. Centralnego opracowano w 1951 roku, a jego realizacja rozpoczęła się rok później. Plac został rozwiązany w formie pięcioboku, od którego promieniście odchodzi pięć alej. Jedna z nich – dziś al. Solidarności – prowadzi do kombinatu. Obszerny plac, pośrodku którego obecnie znajduje się trawnik, objeżdżają samochody i tramwaje.
W 1980 roku rozpoczęto budowę osiedla Kurdwanów Nowy, jednego z największych w obrębie dzielnicy IX Podgórze Duchackie. Podłużny układ założenia wzniesiono po wschodniej stronie osadników Krakowskich Zakładów Sodowych „Solvay”, pomiędzy ulicami Wincentego Witosa i Stanisława Stojałowskiego.
W 1963 roku został rozpisany zamknięty konkurs urbanistyczny na projekt Mistrzejowic, które miały być kolejnym ważnym osiedlem w przestrzeni dzielnicy. Zwycięstwo przypadło zespołowi Witolda Cęckiewicza. Po zachodniej stronie Nowej Huty wciąż funkcjonowało lotnisko wojskowe w Czyżynach, dlatego rozwój dzielnicy postanowiono skierować na północ.
Projekt został zrealizowany przez zespół Fundacji Instytut Architektury:
dr Dorotę Leśniak-Rychlak, dr Dorotę Jędruch, Martę Karpińską i dr Michała Wiśniewskiego,
we współpracy z badaczkami i badaczami: Maciejem Rodakiem, Wojciechem Pietruchą, Agatą Kokoryn, Filipem Szelą, Moniką Mazurek; koordynacja projektu: Joanna Warchoł
Projekt powstał dzięki życzliwości i współpracy: Muzeum Krakowa, Muzeum Nowej Huty / oddział Muzeum Krakowa, Ośrodka Kultury im. C.K. Norwida, Klubu Kuźnia / oddział Ośrodka Kultury im. C.K. Norwida, Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
Dofinansowano ze środków
budżetu Państwa
Edukacja Kulturalna
Osiedla mieszkaniowe Krakowa.
Społeczna i architektoniczna
historia miasta
Dofinansowanie:
81 000 zł
Całkowita wartość:
103 500 zł
Data podpisania umowy:
09.2024