Osiedle Mistrzejowice

Mistrzejowice liczą dziś 51 293 mieszkanki i mieszkańców, a więc są dzielnicą wielkości średniego polskiego miasta. Według prognoz demograficznych liczba osób zamieszkujących osiedla będzie jednak stopniowo maleć do około 44 tysięcy w 2050 roku, w dzielnicy odnotowany jest ujemny przyrost demograficzny. Zauważyć można także starzenie się populacji – liczba ludności w wieku poprodukcyjnym z 28,5 procent ogółu mieszkańców obecnie, a w 2050 może zaś osiągnąć nawet 35,9 procent. Ludzie młodzi, do siedemnastego roku życia, to z kolei około 16,2 procent ogółu mieszkańców Mistrzejowic. Wśród mieszkanek i mieszkańców znaczące miejsce zajmują zatem ludzie starsi, w tym wiele osób zamieszkujących Mistrzejowice od początku istnienia osiedla. Zespół przeznaczony niegdyś dla młodych pracowników Kombinatu, w którym dorośli pozostawali wiele czasu poza miejscem zamieszkania, a dzieci znajdowały zajęcia w szkołach i na placach zabaw, dziś wymaga zmian i im ulega. Powinien stawać się spokojną dzielnicą, gdzie można ciekawie spędzać wolny czas, z łatwym dostępem do usług i ochrony zdrowia, i uwzględniającą ograniczenia mobilności osób starszych.

Wśród podstawowych problemów, na które wskazują mieszkańcy osiedla, wskazać można: komunikację i poruszanie się (33 procent), bezpieczeństwo i uciążliwe zjawiska (19 procent), zarządzanie dzielnicą (15 procent), estetykę (12 procent). Na brak więzi sąsiedzkich narzekało jedynie 2 procent badanych, a na dostęp do usług 3 procent (dane z 2016 roku). Dzielnica oceniana jest jako spokojna i zielona, z dostępem do sklepów i usług. Zanik małych sklepików i drobnego rzemiosła jest jednak odczuwalny – po specjalistyczne produkty lub usługi trzeba pojechać poza osiedle. Mieszkańcy wspominają, że wprowadzając się do nowych bloków, oceniali je jako nowoczesne i niemal luksusowe, choć wykończenie nie zawsze było doskonałe. W porównaniu z budownictwem deweloperskim osiedle wypada w oczach mieszkańców korzystnie. „Z moich okien widzę tę Avię, tam jest strasznie, żadnego drzewa, ludzie się tłoczą, źle wykonane, nigdy nie chciałabym tam mieszkać” – mówiła jedna z mieszkanek.

Gdy większość osób pracowała jeszcze w Kombinacie, spotykały się w autobusie wiozącym je do pracy. Na przebywanie w osiedlu nie było czasu, jednak „wcześniej było dużo weselej, wszędzie po osiedlu biegały dzieci, bawiły się, a teraz nie ma prawie nikogo, jak na jakimś cmentarzu”.

Spotkane w osiedlu osoby zauważają często problem ludzi starszych „uwięzionych” w niskich blokach bez windy (w PRL nie budowano wind w domach poniżej pięciu pięter). „My tutaj mamy bardzo dobrą przestrzeń, jest winda, dzięki temu możemy schodzić na dół i jeszcze się jakoś wydostać. Gorzej mają osoby mieszkające w puchatkach czy blokach czteropiętrowych. Bo mieszkając bez windy, nie są w stanie schodzić na dół i siedzą cały czas uwięzieni jak księżniczki w wieży”.

Docenianym elementem osiedla jest zieleń i bliskość przyrody. Dwójka spotkanych mieszkańców trochę narzeka na spadające liście, ale są zachwyceni możliwością obserwacji przyrody zza okna, ptaków skaczących po gałęziach czy wiewiórki, która zbiera orzechy.

NIELEGALNA KAPLICA

W raportach milicji zachowały się informacje o nielegalnej kaplicy z salą katechetyczną, wybudowanej w 1971 roku z inicjatywy księdza Józefa Kurzei z parafii w Raciborowicach. Z obserwacji służb wywnioskować można, że efemeryczny budynek wzniesiony został wysiłkiem samych mieszkańców, z materiałów pozyskanych w zakładach pracy. Użyto elektrycznego wózka należącego do Kombinatu, którym przewożono materiały czy płyty pilśniowe z zamalowanymi napisami propagandowymi, użyte wtórnie do konstrukcji wiaty (odnotowane przez policyjny raport). Zachowało się nawet pismo metropolity Karola Wojtyły popierające utrzymanie kaplicy w budowanym osiedlu.

ZIELONA PARTYZANTKA

Mieszkańcy jednego z bloków wspominają, że w latach 70. pojawiła się plotka o tym, że teren przed ich budynkiem zostanie przeznaczony na kolejny blok. By ratować widok z okien, mieszkańcy postanowili posadzić drzewa. Sąsiedzi za własne pieniądze kupowali sadzonki i nocami sadzili je przed budynkiem. W urzą- dzaniu terenu w parku Tysiąclecia na początku istnienia osiedla brali udział liczni mieszkańcy. Do niedawna jeszcze rozpoznawali swoje ławki albo miejsca z kwiatami. Po rewitalizacji park zmienił mocno swoje oblicze i choć wszyscy mówią, że wygląda elegancko, to już nie czują, że jest to w pełni ich miejsce.

MIEJSCA SPOŁECZNE

W mistrzejowickich osiedlach jest kilka miejsc ważnych dla życia społecznego dzielnicy: Młodzieżowy Dom Kultury im. Andrzeja Bursy, Klub Kuźnia Ośrodka Kultury Norwida, Klub Mirage Ośrodka Kultury Kraków-Nowa Huta, dwie przychodnie zdrowia, cztery żłobki, dziesięć przedszkoli, sześć szkół podstawowych, dwa licea, trzy zespoły szkół, dwa kościoły: Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Maksymiliana Kolbego, park Oświecenia i jedna z najlepszych w Krakowie górek saneczkowych, Planty Mistrzejowickie, ogródki działkowe, ławki między blokami z widokiem na przydomowe ogródki.

MIEJSCA ARTYSTYCZNE

Rzeźby plenerowe: Spirala kosmiczna, A. Hajdecki, (1974), Zdobyta przestrzeń, M.Kruczek (1974), Macierzyństwo, W. Bielak (1974), Fort 48a Mistrzejowice (1895–1897).